αγριμολογος

Από την Ασημίνα Λαμπράκου στο fcbk »»»

Το 2013 ξεκίνησα να τον διαβάζω
2014 τον συστήνω, μαζί με τρεις ακόμη ποιητές, στις τότε φβ επαφές μου
Το 2017 διαβάζοντας Γιώργο Χειμωνά, μια σειρά ανυπότακτων συνειρμών τους οποίους δεν μπορώ να ανακαλέσω σήμερα, με κάνουν και γράφω με έξαψη το παρακάτω κείμενο:

«ο Χειμωνάς, ο Στράτος κι η γρια Σταθού»

διαβάζω ΓΧ και σκέφτομαι πως ο ΣτΦ σήκωσε τις τελείες του Χ, σαν κοτσύφι ή χελιδόνι ή έστω ένα χνούδι λεύκας που πάνω του αισθητοποιείται η καταχωρημένη ήδη άνοιξη έξω από τα παράθυρά μου, κι έπειτα λέω: Κύριοι, ναι! Κύριοι άνθρωποι, ότι κι αν γράψουμε, ποίηση είναι η γριά Βαγγελία που βαδίζει τις οδούς της γειτονιάς μας, βαστώντας το μπαστούνι της σαν το τρίτο πόδι του άντρα της που έχει χαθεί κι η Σταθού που κάνει συντροφιά στους ηλικιωμένους της πι χαράς τις ώρες του δυτικού φωτός, κι εκεί ησυχάζω για την ώρα._

2021 και, με χαρά και τιμή κρατάω στα χέρια μου το πρώτο του βιβλίο: «Σημειωματάριο βαρύτητας» Το προλόγισμα του Δ Φύσσα λέει ό,τι πρέπει να ειπωθεί για τον δημιουργό και το έργο του αυτό Το κείμενο. δε, του οπισθόφυλλου αποτελεί χαρακτηριστικό του Φουντούλη δείγμα σκέψης-έκφρασης, τόσον που να με αναγκάσει να πω: αυτό είναι πορτραίτο του.

«Το ότι άλλοι έζησαν για λογαριασμό μου το
όνειρο είναι ευρέως γνωστό. Αυτό όμως που
παντελώς αγνοείτε είναι ότι ουδεμία συμ-
μετοχή δήλωσα στον τρόμο σας μπρος στη
ζωή, αντιθέτως ήμουν παρών κάθε φορά που
εκφραστήκατε με αυτοσαρκασμό. Ελπίζω δε
να δεχτείτε ότι υπήρξατε σφάλματα μέσα
στην πλάνη που σας προσέφερα, γιατί εγώ
δεν έζησα
ποτέ.»

Χαρά, λοιπόν, και τιμή, που, αν δεν έπνιγα τον αυθορμητισμό μου, θα ανακοίνωνα με τον γνώριμο οπαδικό μου τρόπο δήλωσης ενθουσιασμού: ο Στράτος Φουντούλης επιτέλους στο χαρτί! όλε!

Στράτο, συγχαρητήρια! Να αγαπηθεί!

❉

Aπό την Κατερίνα Παπαδημητρίου στο culturebook.gr 13.04.2021

Τρεις άξονες κι ένα έξοχο κείμενο -αντί επιλόγου- οικοδομούν το Σημειωματάριο βαρύτητας του Στράτου Φουντούλη. Βραδινές διατάξεις, Sepia και Ιστορίες ξετυλίγουν την αληθινά ιδιαίτερη γραφή του. Στις σελίδες του βιβλίου του Φουντούλη αναπνέει ένας αληθινός καλλιτέχνης, ένας κοσμοπολίτης, ενώ στις λέξεις του κατοικούν οι εικόνες, τα χρώματα, οι εικαστικές περιγραφές, οι πρότερες αναγνώσεις του, μα και οι σπουδές του στην τέχνη. Ο λόγος του περίτεχνος, επιχειρεί τη διαφυγή από το ρεαλιστικό τοπίο με υπερρεαλιστικές εκτάσεις, υπηρετώντας περίτεχνα το διακείμενο. Γ. Πετρώνιος, Ουγκό, Εμπειρίκος, Κακναβάτος, Χειμωνάς, Καλοκύρης, Προύστ, Βιαν, Μπόρχες, είναι μερικοί συμμέτοχοι, μπορεί «…και άλλοι λανθάνοντες», όπως αναφέρει στον πρόλογό του ο Δ. Φύσσας, σε τούτο το βιβλίο.
Ο έρωτας, ο θάνατος, οι αναμνήσεις, η ανάδρομη αφήγηση βρίσκουν τον αναγνώστη ασθμαίνοντας, […] «Θυμάσαι. Το αεράκι ανέμιζε τις πρόχειρα κολλημένες υδατογραφίες στον τοίχο^. «πρόσεχε τις σκάλες» ακούς^. το ακούς.», άλλοτε αναμετριούνται με τις αντανακλάσεις του φωτός, ψιθυριστά, […] «Επανέρχεται, ψιθυριστά. Θυμάσαι. Μέρες εικόνες. Φωτεινές λέξεις στο σκοτάδι. Το κρύο κρεβάτι^. θάνατο ψιθύριζε ο ορίζοντας που ζήσαμε.», θα καταγράψει στο εισαγωγικό του σημείωμα με τίτλο: Θάνατο ψιθύριζε ο ορίζοντας.
   Δεν είναι εύκολο να οριστεί η λογοτεχνική καταγωγή της γραφής του Φουντούλη, καθώς ο συγγραφέας με όχημα, συχνά, την αυτόματη γραφή καταφέρνει και κεντά στις σελίδες του τεχνικές που κινούνται άλλοτε υπερρεαλιστικά, αφήνοντας το ονειρικό και τις πλούσιες μεταφορές να εισάγουν τον αναγνώστη στο ταξίδι της γραφής του, κι άλλοτε συμβολικά, καθώς φιλοσοφεί κινούμενος ανάδρομα. Το φτερό στα χέρια της Β. γίνεται αναμνήσεις, ανάδρομη αφήγηση, εικόνες, […] «κάθε περιστροφή προς την προσγείωσή του και ένα παλιό δωμάτιο, σε μια παλιά πόλη.» […] «Η μεταφυσική λένε, είναι ένα δύσχρηστο φτερό^.περιορίζοντας τους χαώδεις σχηματισμούς που δημιουργούνται από τις τυχαίες κινήσεις του, μας προσφέρεται ένα φαινόμενο που πλησιάζει σε κάτι για το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμες λέξεις. […]Όταν τα σώματα κοιμούνται οι μηρυκασμοί των μελλοντικών γεννήσεων εξαεριώνουν τα πάθη μας.»
Στόχος του Φουντούλη είναι η υπέρβαση. Επιτρέπει στις σκιάσεις, στα χρώματα, στα σχήματα, με τεχνικές που τόσο καλά γνωρίζει, να φωτίσουν τις μνήμες του, ανυψώνοντας τις ονειρικά, χωρίς να παραλείπει να συνδεθεί ορθολογιστικά με τις μνήμες της ημερολογιακής του αφήγησης. Επιχειρεί την κατάτμηση του σύμπαντός του για να τον αναδιατάξει μετασουρεαλιστικά, […] «Τώρα η σιωπή βλέπεται πια με τα γυμνά σου μάτια. Να. Εκεί. Στέκει δίπλα στη φιάλη με τα όνειρα που δραπετεύουν λίγο λίγο προς μια ανέφικτη επιλογή, μακριά. Πολύ μακριά.», εγκαταλείπει το ρεαλιστικό τοπίο για να αναδείξει εκείνο που βρίσκεται πίσω από ό,τι είναι ορατό. Εκείνος διακρίνει την ουσία της ύπαρξης, την γεωμετρεί, […] «Και σε βλέπω. Εμφανίζεσαι φορώντας φόρεμα με τετράγωνα σχήματα και άνθη…» και οι κύκλοι μετατρέπονται σε σύμβολα, […] «…με πόση οδύνη κατανοείς ότι τα μόρια να συνθέτουν έναν κύκλο^. και ότι οι κύκλοι δεν είναι ίδιοι.», συναντώνται σε κάθε ανάμνηση, […] «και η κουβέρτα είναι κόκκινη με λευκά άνθη, τα οποία δεν είναι λευκά άνθη αλλά λευκοί κύκλοι.», μα και σε κάθε προσπάθεια να συνδέσει ό,τι ονειρικό με ρεαλιστικές διαπιστώσεις […] «Ένα σε πιστεύω συνεπάγεται πάντα μεγάλο διασκελισμό κι ανυπομονησία.»
   Στις Βραδινές διατάξεις, του Φουντούλη ζουν εικόνες και ευφυείς καταγραφές, που φέρουν αναμφισβήτητα τη σφραγίδα του. Άλλωστε, όπως πολύ σωστά τονίζει ο Δ. Φύσσας στο Προλόγισμα του βιβλίου, […] «Είναι το βιβλίο ενός εικαστικού: χρώματα, σχήματα, σκιές, όγκοι, σχέδια, ανάγλυφα, αποχρώσεις, φωτισμοί, αρχιτεκτονικές, οπτικοποιήσεις της γραφής και γενικά όλα τα εικαστικά εργαλεία έχουν εδώ την τιμητική τους.» Στη γραφή του Φουντούλη είναι εξίσου παρούσες οι επιστήμες, η ψυχαναλυτική ματιά, ο ορθολογισμός, η φιλοσοφία και η Γεωμετρία.
Το υπερκείμενο κοσμεί τις σελίδες του Στράτου Φουντούλη με τρόπο εντυπωσιακό καθώς συνδέεται με την υπερρεαλιστική γραφή, πάντα παρούσα, ακόμα και όταν επιστρατεύει την τεχνική του pastische. ΤΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΩΝ είναι ο τίτλος του κειμένου στη σελ.37, όπου ο συγγραφέας με αριστοτεχνικό τρόπο εκκινεί την ημερολογιακή αφήγηση καταγράφοντας την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στον πόνο της απώλειας για να την συνδέσει με την ελαφρότητα της ύπαρξης, εκείνη την άδολη, υπαινικτική ματαιοδοξία. Το υποκειμενικό κυνήγι της ευτυχίας αποτυπώνεται κατά τον Προύστ, κατά τον Καλλιτέχνη, που δεν τον εξαιρεί, ο μέγας δραματουργός Λιστ και η κρυφή του επιπλέον νότα, το χαμένο πόδι ενός παιδιού, η οπτική των γονιών του, του ζευγαριού που προϋπήρξε ερωτικά, το αβίωτο της συνύπαρξης, οι ελπίδες που υψώνονται υπερρεαλιστικά, μετασυμβολικά, […] «Κοιτά λοξά κάτω δεξιά από την καρέκλα, όταν βλέπει το λουλούδι που έχει φυτρώσει στη σόλα του παπουτσιού του. Με υπεράνθρωπες προσπάθειες γεμάτες πόνο φτάνει ως εκεί. Το ξεριζώνει. Με το λουλούδι στο τραπέζι κάθεται κάτω από το τραπέζι δίπλα του. Το διαλύει αφήνοντας σκόρπια τα πέταλά του στο πάτωμα, ξαναγυρίζει στο παπούτσι ψάχνοντας για ένα λουλούδι ακόμα. Μάταια. Δεν υπάρχει άλλο.».
Στις αποχρώσεις της Sepia και στις Ιστορίες του Φουντούλη κατοικούν ο παραληρηματικός λόγος, άλλοτε αριστοτεχνικά άστικτος, μα και η θεατρικότητα, η απεύθυνση, ενώ δεν αρκείται στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση^. το β΄ ενικό πρόσωπο, η τριτοπρόσωπη αφήγηση διαπλέκονται και οι ευφυώς διατεταγμένοι διάλογοι υψώνουν πρελούδια μεταποιητικής – μετασουρεαλιστικής γραφής – τεχνοτροπίας. Ο έρωτας ο οποίος ανθεί στις Ιστορίες του, ακόμα και σε Sepia αποχρώσεις, διαλέγεται με την ουτοπία της ανθρώπινης σύζευξης, με το χάος της καθημερινότητας, με την αποδόμηση των ανθρώπινων σχέσεων, με το Άλλο. […] «Η πρόσθεση ενός ονόματος είναι μια αναγκαία σύμβαση, ίσως μια πράξη δειλή όπως η ζωή της ίδιας της ζωής, γι’ αυτό βρίσκω παρηγοριά στο άπειρο των αριθμών- κάπως έτσι άρχισε να μου αφηγείται ένα αποσπασματικό, συγκυριακό σενάριο στιγμών της ζωής της.» Ξεχωρίζει το εξαιρετικό ομότιτλο κείμενο Sepia όπου μέσα από την παράθεση εικόνων – αφηγείται την ματαίωση, την ουτοπική ευδαιμονία των σχέσεων, την πολιτική και κοινωνική κατάπτωση. «Μακέτες εκπαιδευτηρίων βιβλιοθηκών παιδείας φιλίας αλληλεγγύης μακέτες. Μακέτες αγάπης ειρήνης έρωτα μακέτες.», για να καταλήξει σε μια μετασουρεαλιστική διαπίστωση, […] «Μακέτες αυτογονιμοποιημένων μακέτες.»
   Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς αρκετά για τις αξίες που κατοικούν στη γραφή του Στράτου Φουντούλη, όπως για τις Ιστορίες του, και ιδιαίτερα εκείνης για Τα κωνοφόρα που δεν ταιριάζουν στον Τάφο μου, όπου το υπερκείμενο διαπνέεται από αναγνώσεις που περιέχουν τεχνικές του Καλοκύρη, τη μνεία του Νομπέρντο Μπόμπιο, του Επίκουρου και γίνονται εργαλείο στα χέρια του Φουντούλη για να δημιουργήσει ένα έξοχο διακειμενικό παραλήρημα. Χρήσθαι ουχί καταχρήσθαι θα δηλώσει ο συγγραφέας αντί επιλόγου, μα εκείνο που απομένει ως επίγευση είναι το όνειρο μα και η φιλοσοφική διάθεση που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου του Φουντούλη με τον δικό του ασθμαίνοντα τρόπο.

*

IX
ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΠΥΞΙΔΑ η προσδοκία^. το απαγορευτικό ύψος των παραθύρων δεν εξηγεί τον λόγο του σκυψίματος ως στάση- ούτε το χάζι προς έναν δήθεν γαλανό ουρανό, όπως και να το κάνουμε^. ένα κομμάτι δέρματος είναι -προς το παρόν- αρκετό. Να μην επεκταθώ, έτσι κι αλλιώς η ψυχή εξαργυρώσιμο είναι είδος. Πώς να μιλήσεις για υγρασία όταν πρόκειται για την εσωτερική. Τι φταίει ο Γκογκόλ αν σας άφησε ένα Παλτό ξαφνιάσματα, κι αντί να δεχτεί ένα βλέμμα εμπιστοσύνης τον αποκαλέσατε

Ετρούσκο._ 

※

του ©Δημήτρη Φύσσα στο fcbk 

ΒΙΒΛΙΟ, «ΜΕ 100 ΛΕΞΕΙΣ»: Στράτος Φουντούλης, «Σημειωματάριο βαρύτητας»―πεζά και άλλα. ΑΩ εκδόσεις, Αθήνα 2021.

Το πιο πρωτότυπο βιβλίο ελληνικής λογοτεχνίας που διάβασα εδώ και πολύν καιρό- είχα μάλιστα και μια επουσιώδη συμβολή (επιμέλεια, προλόγισμα). Ο συγγραφέας είναι Έλληνας εικαστικός, εν μέρει του εξωτερικού, πολύγλωσσος, ώριμος άνθρωπος- κι ακόμα πιο ώριμος αναγνώστης σε τούτο το ντεμπούτο του.

41 σύντομα γραπτά, τέσσερις ομάδες («Βραδινές διατάξεις», «Sepia», «Ιστορίες», «Αντί επιλόγου»), μόλις 90 σελίδες καθαρό κείμενο μικρόσχημων σελίδων: respect. Κύρια γνωρίσματα: μοντερνισμός, πρωτοτυπία / απρόσμενο, αφομοίωση των τεχνικών του σουρεαλισμού και του στιλ μεγάλων δασκάλων (Πετρώνιος, Πόου, Προυστ, Βιαν, Μακρής κλπ), περιδιάβαση σε άλλες Τέχνες, σφιχτό ύφος και, αναπόφευκτα, απαίτηση συμμετοχής του/της αναγνώστη/ριας. Αν γουστάρετε εύπεπτα βιβλία, εκάς.

(100 λέξεις)

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Η γοητεία της διάλυσης και της ανασύνταξης

Γράφει η ©Διώνη Δημητριάδου στο fractalart

Στράτος Φουντούλης: “Σημειωματάριο βαρύτητας”, πεζά και άλλα, ΑΩ εκδόσεις

Χωρισμένο σε τρία μέρη (Βραδινές διατάξεις, Sepia, Ιστορίες) το Σημειωματάριο βαρύτητας του Στράτου Φουντούλη δεν είναι εύκολο να κατηγοριοποιηθεί κάτω από καμία λογοτεχνική ετικέτα. Ευτυχώς! Γιατί έτσι επιτρέπει στον αναγνώστη του να εισχωρήσει πιο ελεύθερα –και με εντελώς προσωπική πρόσληψη– σε όσα ευφυώς εδώ ονομάζονται καταγραφές ενός σημειωματάριου, και να εκτιμήσει τη βαρύτητα της γραφής, που από τον τίτλο ήδη επισημαίνεται.

Αν υπάρχει ένα νήμα που να συνδέει μεταξύ τους τα κείμενα του βιβλίου, αυτό πρέπει να αναζητηθεί στο αφηγηματικό υποκείμενο, εν μέρει ταυτιζόμενο με τον συγγραφέα (ως προσωπικά βιώματα) εν μέρει όμως ευρύτερο, ώστε να συμπεριλάβει την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στον ακατανόητο, για την πεπερασμένη λογική, τρόπο δόμησης του κόσμου μας. Αναφαίνεται η μοναξιά του ανθρώπου, όταν προσπαθεί να «γεωμετρήσει» τον περιβάλλοντα κόσμο ερήμην –και πώς αλλιώς;– του «μεγάλου Γεωμέτρη»· πάντα θα του διαφεύγει στις πιο κρυμμένες λεπτομέρειες, στις πιο σκοτεινές πτυχές του, επιτρέποντας μόνον τις επιφανειακές προσεγγίσεις μέσω μιας σχέσης τόσο ορθολογικής, στα μέτρα της ταπεινής θνητότητα, όσο αυτή της αιτιακής σύνδεσης των πραγμάτων.

Ο Φουντούλης μοιάζει να αναρωτιέται (και ίσως αυτό να αποτελεί την απαρχή, την αφορμή, της γραφής του) αν μπορεί αυτοδικαίως μέσα στη σιωπή του σύμπαντος κόσμου και στην αδυναμία επαρκούς εξήγησης, να προβεί σε μια προσωπική προσπάθεια να τον αναδιατάξει, κάτι που για να συμβεί πρέπει αρχικά να διαλύσει όσα τον συνιστούν. Δεν ξαφνιάζει, επομένως, η ξεκάθαρη τάση της γραφής του να υπερβαίνει το ορατό και ρεαλιστικό τοπίο για να συλλάβει με τον πάντοτε πρόσφορο υπερρεαλιστικό τρόπο τις εικόνες του, να δώσει το σκηνικό της αποσυναρμολόγησης των πάντων, αρκεί να νιώσουμε ότι το ορατό δεν είναι μόνο ορατό, όπως θα πει (σ. 35). Είναι ο δικός του τρόπος (με κάποια κείμενα γραμμένα με μιαν ανάσα), η δική του απάντηση στο χάος που μας περιβάλλει, ή καλύτερα η προσωπική του παρέμβαση – όσο κι αν ακούγεται αρκούντως αιρετική η λέξη. […] η Ικεσία στρέφεται προς τους θεούς και οι επικλήσεις αρχίζουν αδικαιολόγητα να καλπάζουν. Ίσως τότε όλα να θυμίζουν ανατροπή (σ.65).

Και ξεκινά με την παρατήρηση, αυτή την ευεργετική αρχή της σκέψης άρα και της κάθε γραφής. Το δηλώνει άλλωστε: ζω μέσω της παρατήρησης (σ.43). Σκηνικά και εικόνες τραβούν την προσοχή του, του επιτρέπουν να δει πίσω από την επιφάνεια· έτσι αρχίζει η επεξεργασία του υλικού με την αρωγή των βιωματικών προσλήψεων, ώστε να εξαχθεί το νόημα, να μη διαφύγει ούτε κουκκίδα από την ουσία των πραγμάτων. Στο μεσαίο μέρος της συλλογής, το έξοχο Sepia, μέσα από καταιγισμό εικόνων, μέσα από επεξεργασμένες μνήμες, τα κείμενα αποκτούν τον βαθύ ενιαίο χρωματισμό της παλαίωσης· η φυγή προς τα πίσω καταλήγει να δώσει τον έρωτα, την ανθρώπινη ουτοπία της συνύπαρξης, το αβίωτο της ζωής τελικά, αλλά και τον σκοπό της συγγραφικής κατάθεσης: […] γνωρίζεις καλά, ό,τι από ειπωμένο γίνεται γραμμένο αποκτά ισχύ, προάγει το έδαφος σε έδαφος πολύτιμο (σ.53). Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η αξία αυτών των κειμένων, που (ως προσωπική περιπέτεια) τολμούν να μοιραστούν. Και να σκεφθεί κανείς ότι πρόκειται για την πρώτη απόπειρα να βγει προς τα έξω αυτή η ιδιαίτερη, αξιοπρόσεκτη γραφή ενός στην ουσία εικαστικού, όπως ορθά επισημαίνει προλογίζοντας ο Δημήτρης Φύσσας.

Αποσπάσματα:
[…] Η κουρτίνα. Θα προτιμούσα να σας πω ότι προσθέτει χρώμα, υφή και ευχάριστη ατμόσφαιρα, όμως δεν θα σας έλεγα την αλήθεια. Καφεκίτρινη η απόχρωσή της, συγγενής προς το μπεζ, δίχως μοτίβα. Σκεπάζει επαρκώς το παράθυρο και ακουμπά έως κάτω το πάτωμα. Δεν θέλω να φανταστώ τι θα συνέβαινε εάν ο θάνατος με έβρισκε με την πλάτη ν’ ακουμπά απάνω της: θα έπεφτε κάτω το τραπέζι το οποίο βρίσκεται μπρος στο παράθυρο. Θα μπορούσα ίσως να την τραβήξω, όταν θα πέφτω για πρώτη και τελευταία φορά, και βεβαίως ίσως ακόμα η κουρτίνα κατορθώσει να σκεπάσει το πεσμένο μου σώμα. (ΑΙΜΟΡΡΑΓΩ, Βραδινές διατάξεις, σ. 31-32).
*
Μακάρι να γνώριζα νωρίτερα τη γοητεία της διάλυσης, της ανασύνταξης και τις όποιες μαγικές απειλές που κρύβουν οι γραπτοί στίχοι. Τώρα, τα χρόνια εμφανίζουν επάνω μου αμέτρητα στρώματα σκουριάς, νιώθω σαν εκείνα τα παλαιά όπλα βουτηγμένα σε σκόνη συντήρησης, όπλο άοπλο πολεμικού μουσείου. Εξ ου κι ο αιώνιός μου δισταγμός. (ΕΙΣΑΓΩΓΗ, Sepia, σ. 53).