αγριμολογος

Κι όταν μετά το ’91 έφυγε το κομμουνιστικό περιτύλιγμα, έμεινε το αντανακλαστικό. Όπως τα σκυλάκια του Παβλόφ: ακούνε καμπάνα από Μόσχα, αρχίζουν να τρέχουν τα σάλια.

Το συνονθύλευμα της Μόσχας στην Ελλάδα

Η παρουσία των εγχωρίων θαυμαστών της Ρωσίας και του προέδρου Βλαδιμήρου Πούτιν, γίνεται όλο και πιο αισθητή. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως πλυντήριο· ξέπλυνε τις απορίες και άφησε γυμνή μια όχι και τόσο μικρή ομάδα συμπολιτών μας, από τη Βουλή μέχρι τα καφενεία και – κυρίως – στα κοινωνικά δίκτυα, όπου το φιλορωσικό συνονθύλευμα ξημεροβραδιάζεται.

Πέρα από τον υβριδικό πόλεμο που χρηματοδοτούν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, με επιχείρηση διάβρωσης της κοινής γνώμης, έχουμε και εκείνους που διαχρονικά επιμένουν ότι η Ελλάδα πρέπει να «στρίψει» από τη Δύση και να κοιτάξει προς την Ανατολή. Προφανώς, το GPS του πατριωτισμού τους έχει κολλήσει στη Μόσχα.

Ποιοι είναι λοιπόν οι οπαδοί του «ρωσικού κόμματος»; Τι τους ενώνει και – κυρίως – τι τους χωρίζει από την κοινή λογική που επικράτησε μετά την επανάσταση του ‘21;

Οι πρόσφατες αποκαλύψεις από το βιβλίο του κ. Τσίπρα για τα «συντροφικά σαλιαρίσματα» Λαφαζάνη και Βαλαβάνη με Μεντβέντεφ, Πούτιν και τους ολιγάρχες της ρωσικής κλεπτοκρατίας δεν προκάλεσαν καμία έκπληξη. Ήταν απλώς η υπενθύμιση ενός παλιού, γνώριμου έργου.

Το ΚΚΕ και οι αριστερίστικες σέχτες είναι βαθιά ποτισμένα με ρωσολαγνεία. Δεν είναι μυστικό: Tο κόμμα γεννήθηκε ως παράρτημα του ΚΚΣΕ. Για δεκαετίες, στο όνομα του «προλεταριακού διεθνισμού», τα συμφέροντα της Μόσχας έμπαιναν πριν από τα συμφέροντα της Ελλάδας. Όταν η Μόσχα είπε Μακεδονικό κράτος που θα περιλαμβάνει τη μισή Ελλάδα, το ΚΚ έσπευσε να την παραχωρήσει. Αυτό που ένας φυσιολογικός πατριώτης θα έλεγε «προδοσία», εκείνοι το βάφτιζαν «καθήκον». Άβυσσος…

Κι όταν μετά το ’91 έφυγε το κομμουνιστικό περιτύλιγμα, έμεινε το αντανακλαστικό. Όπως τα σκυλάκια του Παβλόφ: ακούνε καμπάνα από Μόσχα, αρχίζουν να τρέχουν τα σάλια. Τόσο απλά.

Στον αντίποδα, η άκρα δεξιά: Χρυσαυγίτες, ορθόδοξοι ταλιμπάν και παντός τύπου ψεκασμένοι που ονειρεύονται ότι η Ρωσία είναι ο «φυσικός σύμμαχος του ορθόδοξου γένους». Θρέφονται από μύθους της Τουρκοκρατίας για το «ξανθό γένος» που θα μας λυτρώσει και αγνοούν ότι η ρωσική αυτοκρατορία επί αιώνες άναβε εξεγέρσεις στα Βαλκάνια μόνο και μόνο για να τις αφήσει να πνιγούν στο αίμα, ως αντιπερισπασμό στους σουλτάνους.

Υπάρχει και η τρίτη κατηγορία: όσοι νοσταλγούν οποιαδήποτε μορφή ολοκληρωτισμού. Θεωρούν τη δημοκρατία μπελά, τις δυτικές κοινωνίες διεφθαρμένες και τον πολίτη επικίνδυνα… ελεύθερο. Καθώς η ελευθερία απαιτεί ευθύνη, και η ευθύνη είναι βαριά, προτιμούν έναν «ηγέτη» να αποφασίζει για εκείνους. Και ο Πούτιν, με το παγωμένο βλέμμα και τον αυταρχισμό του, τους ταιριάζει γάντι.

Έτσι συγκροτείται το εγχώριο ρωσόφιλο μωσαϊκό: αριστεροί διεθνιστές που λατρεύουν την ΕΣΣΔ ακόμα κι αν δεν υπάρχει, δεξιοί μυθομανείς που περιμένουν το «ξανθό γένος» να τους σώσει, και ολοκληρωτικοί πάσης φύσεως που δεν αντέχουν τη Δημοκρατία. Ένα πολύχρωμο πλήθος που συμφωνεί μόνο σε ένα: ότι η Μόσχα έχει πάντοτε δίκιο. Για όλα.

Το συνονθύλευμα αυτό από μόνο είναι γραφικό και ακίνδυνο όταν όμως σε περιόδους κρίσεων που πληθαίνουν οι αμφισβητίες του συστήματος, χειραγωγείται από δίκτυα υβριδικού πολέμου για να αποσταθεροποιηθεί το σύστημα, γίνεται επικίνδυνο.

*

[του ©Κώστα Στούπα – liberal.gr / kstoupas@liberal.gr

(Κ.Καστοριάδης, Μπροστά στον πόλεμο,μετ. Ζωή Χριστοφίδου Καστοριάδη, εκδ. Imago, σελ.31).
«Η Ρωσία είναι αφιερωμένη στην παρασκευή του πολέμου γιατί δεν ξέρει και δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο»(ό.π.σελ. 256).

«Μέσα στα ερείπια της ιδεολογίας, μπροστά σε μια οικονομική και κοινωνική κατάσταση, απολιθωμένη και αφόρητη, ο εθνικισμός, ο μύθος (μάλλον η μυθοποιημένη πραγματικότητα) της ρώσικης αυτοκρατορίας ξαναγίνονται οι μόνες διαθέσιμες φαντασιακές σημασίες που μπορούν να δώσουν ένα ομοίωμα νοήματος στην ύπαρξη των ατόμων για όσο διάστημα τα άτομα αυτά δέχονται την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Τους παρέχουν ταυτόχρονα συνταυτιστικές αναφορές, πόλους αξιολόγησης, κίνητρα μιας δράσης που εγγράφει το παρόν σε μια ιστορική συνέχεια που το ξεπερνά (και ως εκ τούτου σβήνει ή μειώνει την σημασία των αρνητικών του χαρακτηριστικών.) Πέρα από τη ρώσικη περίπτωση – και όπως αποδεικνύεται από τον σχεδόν άτρωτο χαρακτήρα της παντού στον κόσμο –ξαναβρίσκει κανείς εδώ την σκληρή πραγματικότητα του εθνικού φαντασιακού στοιχείου, που ο μαρξισμός, τόσο επιφανειακά, θέλησε να εξαλείψει»(ό.π.σελ.306,307)

*

[Κ.Καστοριάδης, Μπροστά στον πόλεμο, μετ. Ζωή Χριστοφίδου Καστοριάδη, εκδ. Imago
[από spyros.koutroulis >>>

◉

Cy Twombly, Ferragosto III – oil on canvas

Όταν η ηθική συνοχή δοκιμάζεται στη δημόσια σφαίρα
Ο σύγχρονος ακτιβισμός αποτελεί μία από τις πιο ορατές μορφές κοινωνικής συμμετοχής. Από κινήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι οικολογικές και αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες, εκατομμύρια άνθρωποι διεκδικούν έναν κόσμο δικαιότερο και δημοκρατικότερο. Ωστόσο, η ένταση και η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται οι κοινωνικοπολιτικές αντιπαραθέσεις οδηγούν σε ένα φαινόμενο που απειλεί την αξιοπιστία του ακτιβισμού: την επιλεκτική ηθική.

Η επιλεκτική ηθική εμφανίζεται όταν οι ηθικές αξίες δεν εφαρμόζονται καθολικά αλλά ανάλογα με το ποιος βρίσκεται στο επίκεντρο της κριτικής. Οι επικριτές μιας ομάδας ή ενός κράτους μπορεί να σιωπούν όταν τα ίδια φαινόμενα παρατηρούνται στους «δικούς τους». Ο οικολόγος που καταναλώνει προϊόντα υψηλού περιβαλλοντικού κόστους, ο ανθρωπιστής που αδιαφορεί για τις αδικίες έξω από το ιδεολογικό του πλαίσιο ή ο φεμινιστής που καταγγέλλει σεξιστές μόνο όταν προέρχονται από «αντίπαλη» ιδεολογική ομάδα αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα.

Με έναν σπασμό ο κόσμος γέμισε με φρίκη. Από την Ουκρανία στη Γάζα μέσω Σουδάν, με τη διαρκή θηριωδία των ισλαμιστών στην Κεντρική Αφρική έως την κακουργία των καθεστώτων στο Αφγανιστάν και τη Βόρεια Κορέα ξετυλίγεται ένα υπερθέαμα βαρβαρότητας. Δυο τελευταία επεισόδια: η απαγόρευση βιβλίων γραμμένων από γυναίκες στο αφγανικό εκπαιδευτικό σύστημα και η ποινή του θανάτου για την παρακολούθηση απαγορευμένου ηλεκτρονικού περιεχομένου στη Βόρεια Κορέα. [1] 

Η τελευταία έχει χαρακτηρισθεί από τον ΟΗΕ ως κράτος που διαπράττει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ήδη από το 2014, συμπέρασμα που επιβεβαιώθηκε τον Αύγουστο του 2025. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει εγκαλέσει τον Νετανιάχου μαζί με την ηγεσία της Χαμάς για εγκλήματα πολέμου. Οι κεκράκτες όμως του «προοδευτισμού» παραβλέπουν τις κατηγορίες για τα ίδια εγκλήματα εναντίον των προσώπων και καθεστώτων που υποστηρίζουν. Η διεθνής νομιμότητα τους βολεύει μόνο στο μέτρο που καταφέρεται εναντίον του Ισραήλ. [πηγή ό.π.]

Η φιλοσοφική διάσταση του φαινομένου συνδέεται με την έννοια της ηθικής καθολικότητας. Ο Καντ, στη Θεμελίωση της Μεταφυσικής των Ηθών, υποστηρίζει ότι μια πράξη είναι ηθική μόνο όταν η αρχή που την καθοδηγεί μπορεί να ισχύει ως καθολικός νόμος — όχι μόνο για τον εαυτό μας αλλά για όλους. Η ασυνέπεια ανάμεσα σε αυτό που απαιτούμε από τους άλλους και σε αυτό που επιτρέπουμε στους «δικούς μας» παραβιάζει αυτή την καντιανή αρχή.

Ο Zygmunt Bauman επισημαίνει ότι στη «ρευστή μοντέρνα εποχή», η ηθική συχνά εξαντλείται στην εικόνα — στην προβολή της ευαισθησίας παρά στη συνέπεια. Η άνοδος του «ηθικού θεάματος» (moral spectacle) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύει αυτό το φαινόμενο.[2]

Η Hannah Arendt, από την πλευρά της, προειδοποιούσε ότι η ηθική χάνει τον δημόσιο χαρακτήρα της όταν υποτάσσεται σε λογικές στρατοπέδων: η «φυλετικοποίηση» της ηθικής οδηγεί σε συγκάλυψη της αδικίας όταν διαπράττεται από τους “δικούς μας”. [3] 

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ακτιβισμός είναι εγγενώς αδύναμος. Αντίθετα, ιστορικά αποδεικνύεται ο βασικότερος φορέας κοινωνικής προόδου. Το πρόβλημα ανακύπτει όταν η ηθική μετατρέπεται σε μηχανισμό επικύρωσης ταυτότητας και όχι σε καθολική αξία. Ένας ακτιβισμός που λειτουργεί επιλεκτικά συμβάλλει στη δημιουργία δύο μέτρων και δύο σταθμών, υπονομεύοντας τον ίδιο του τον στόχο: την κοινωνική δικαιοσύνη.

Η υπέρβαση της επιλεκτικής ηθικής δεν είναι εύκολη. Προϋποθέτει αυτοκριτική, αποδοχή των δικών μας ασυνέπειων και προθυμία να εφαρμόζουμε τις αξίες μας όταν μας κοστίζουν και όχι μόνο όταν μας βολεύουν. Όπως υπογραμμίζει ο Paulo Freire, η αυθεντική πολιτική πράξη απαιτεί «να αγαπάς τον κόσμο αρκετά ώστε να τον αλλάξεις» — όχι μόνο στα σημεία όπου εξυπηρετεί την εικόνα μας.[4] 

Ο πραγματικός ακτιβισμός δεν μετριέται από την ένταση των συνθημάτων ούτε από τον αριθμό των δημοσιεύσεων στο διαδίκτυο, αλλά από τη συνοχή της ηθικής στάσης. Η δικαιοσύνη μπορεί να υπάρξει μόνο όταν δεν αποτελεί προνόμιο των φίλων και πεδίο πολέμου για τους εχθρούς, αλλά δικαίωμα όλων.

__________
[1] Περικλής Βαλλιάνος, Η μάστιγα της επιλεκτικής ηθικής, Το Βήμα 17.10.25]
[2] Zygmunt Bauman, Ρευστή νεωτερικότητα, εκδόσεις Μεταίχμιο.
[3] Hannah Arendt, Η ανθρώπινη κατάσταση, Ευθύνη και κρίση, εκδόσεις Πατάκη
[4] Paulo Freire, Η Αγωγή των Καταπιεσμένων, εκδόσεις Gutenberg

◉