αγριμολογος

Pierre Bayle (1647-1706)

Θεωρείται πρόδρομος του Διαφωτισμού ―ήταν ένας από τους πρώτους στοχαστές που υπερασπίστηκε τη θρησκευτική ανεκτικότητα, ακόμα κι αν κάποιος ήταν άθεος.

Ο Πιέρ Μπαιλ. Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, με γνωστότερο έργο του το Ιστορικό και Κριτικό Λεξικό, με πρώτη έκδοση το 1697, που έγινε αντικείμενο σφοδρής κριτικής στην εποχή του και καταδικάστηκε τόσο από τη Γαλλική Καθολική Εκκλησία όσο και από τη Μεταρρυθμιστική Εκκλησία του Ρότερνταμ.

Ο Μπαιλ ήταν Καλβινιστής Προτεστάντης (Ουγενότος). Ως πρόδρομος των Εγκυκλοπαιδιστών και υποστηρικτής της αρχής της ανεξιθρησκίας, τα έργα του επηρέασαν στη συνέχεια την ανάπτυξη του Διαφωτισμού. [wikipedia]

Όπως είχε επισημάνει ο Λ. Φόιερμπαχ αλλά και πολλοί άλλοι ιστορικοί αργότερα, ο Μπάιλ ήδη τον 17ο αιώνα ―τα είπε το 1680― πραγματεύεται την αντίθεση ή αντίφαση αναμεσα στη θρησκεία και την ηθική και σκέψεις πάνω στπν αθεϊσμό. Ο Μπάιλ ισχυρίζεται δηλαδή, ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι ήθικός και χωρίς θρησκεία, διότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ανήθικοι και έχησαν ανήθικα με και παρά τη θρησκεία τους, ότι ο αθεϊσμός δεν συνδέεται καθόλου αναγκαία με την ανηθικότητα, ότι ένα κράτος συνεπώς θα μπορούσε να αποτελείται πολύ καλά από αθεϊστές.

Ο Μπάιλ έζησε σε μία εποχή, όπου η πίστη ήταν ακόμη αυθεντία, ώστε ακόμη και ο άνθρωπος που θεωρούσε κάτι σύμφωνα με τον Λόγο ως ψευδές και παράλογο, παρ’ όλα αυτά φανταζόταν ότι μπορεί  ακόμα να πιστεύει ή αναγκαζόταν να πιστεύει.

Θεωρείται πρόδρομος του Διαφωτισμού, διότι ήταν ένας από τους πρώτους στοχαστές που υπερασπίστηκε τη θρησκευτική ανεκτικότητα, ακόμα κι αν κάποιος ήταν άθεος. Αμφισβήτησε τη θρησκευτική αυθεντία, δίνοντας έμφαση στη δύναμη της ανθρώπινης λογικής. Προώθησε τον φιλοσοφικό σκεπτικισμό, υποστηρίζοντας ότι πολλές φορές η λογική και η πίστη δεν μπορούν να συμφιλιωθούν.

Το πιο διάσημο έργο του, το Ιστορικό και Κριτικό Λεξικό (Dictionnaire Historique et Critique, 1697), έγινε βασικό ανάγνωσμα για τους Διαφωτιστές, συμπεριλαμβανομένων των Βολταίρου, Ντιντερό και Χιουμ. Υπήρξε πρόδρομος και του Σκεπτικισμού. Το Ιστορικό και Κριτικό Λεξικό, ένα μνημειώδες έργο κριτικής σκέψης που αμφισβητεί τα δόγματα και την αυθεντία, εξετάζει την ανεξιθρησκία, τον ορθολογισμό και τη σχετικότητα της ηθικής. Δείχνει πώς η πίστη και η λογική είναι ασυμβίβαστες, επηρεάζοντας τον Βολταίρο, τον Χιουμ και άλλους διαφωτιστές:

―Απορρίπτει τη θεοδικία – Δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε το κακό με θεϊκά σχέδια.
―Υπερασπίζεται την ανεξιθρησκία – Η ηθική δεν εξαρτάται από τη θρησκεία.
―Σκεπτικισμός απέναντι στη βεβαιότητα – Όλη η γνώση υπόκειται σε αμφιβολία.
―Υπερασπίστηκε την ελευθερία της σκέψης – η ανοχή και η κριτική σκέψη ήταν θεμελιώδεις αρχές.

Ο Μπαιλ θεωρείται ένας από τους προδρόμους του κοσμικού κράτους και της ανεκτικότητας στις διαφορετικές απόψεις. Ο σκεπτικισμός του απέναντι στη θρησκεία και την αυθεντία τον έκανε πρωτοπόρο στη διαμόρφωση του σύγχρονου κριτικού πνεύματος.

◉

Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.